Kolor, przebieg słojów i ich rozmieszczenie, rozłożenie sęków, pęknięcia, ślady po aktywności szkodników i chorób, zmiany powstałe na skutek pożarów i uszkodzeń mechanicznych – wszystko to składa się na ostateczny wygląd drewna oraz jego wartość jako materiału stolarskiego czy ciesielskiego. Każda zmiana w drewnie jest zapisem fragmentu indywidualnej historii wzrostu drzewa i jego zmagania z czynnikami środowiskowymi.
Wiedza o rodzajach wad drewna jest przydatna nie tylko w przypadku osób zajmujących się jego obróbką, ale także nabywców wyrobów z drewna. Sprawdź, o czym warto pamiętać w tym zakresie!
Czytaj też: jak zbudowane jest drewno?
Wady surowca: pierwotne i wtórne
Każde drzewo, w czasie indywidualnego wzrostu, doświadcza bardzo różnorodnych oddziaływań zewnętrznych: jest narażone na wysokie i niskie temperatury, działanie silnych wiatrów, a także ingerencję szkodników oraz człowieka. Istotny wpływ na jakość drewna mają też wilgotność i skład gleby, na której rosło drzewo, zagęszczenie drzewostanu oraz jego skład.
Wszystkie znane wady drewna dzielą się na dwie grupy:
- Wady pierwotne – powstałe w trakcie wzrostu drzewa, w tym między innymi zgrubienia, krzywizny w przebiegu pnia, pęknięcia, ślady aktywności szkodników, wielordzeniowość, zakorki, zbieżystość czy nadmierna sękatość,
- Wady wtórne – powstałe na skutek niewłaściwej obróbki lub przechowywania drewna, w tym przede wszystkim przebarwienia związane z rozwojem grzybów i pleśni. Mogą powstawać też w skutek niewłaściwego sezonowania czy suszenia. Warto wiedzieć, że wadą wtórną są też pęknięcia i mikropęknięcia.
Warto wiedzieć, że nie ma drewna idealnego, każdy kawałek jest inny, jedyny w swoim rodzaju. O tym, czy zmiana w drewnie stanie się jego wadą czy zaletą, często decydują sposób wykorzystania materiału, a także wiedza i umiejętności stolarza.
Czy defekt może stać się zaletą drewna?
Najbardziej oczywistym przykładem wady drewna, która w pewnych okolicznościach staje się jego zaletą, są sęki. W przypadku drewna konstrukcyjnego mogą okazać się dyskwalifikujące (osłabiają odporność mechaniczną), natomiast wykorzystane do produkcji mebli, w wielu przypadkach wpływają korzystnie na estetykę gotowych wyrobów.
Sęki 
Z odwrotną sytuacją mamy do czynienia w przypadku sinizny drewna (dotyczy ona głównie drewna iglastego. To zmiany zabarwienia spowodowane rozwojem grzybów, które nie wpływają w sposób dyskwalifikujący na parametry mechaniczne drewna, natomiast obniżają jego walory estetyczne. W efekcie zaatakowane przez grzyby drewno może być z powodzeniem używane w celach konstrukcyjnych, natomiast nie nadaje się do wykonania frontów i blatów mebli, jeżeli finalnie mają zostać wykończone lakierem bezbarwnym, bejcami lub olejami. Tego typu materiału można użyć jedynie do konstruowania ramiaków lub elementów przeznaczonych do pokrycia farbami.
Ciekawym przykładem surowca, który powstaje dzięki poważnej chorobie drzew, jest czeczota, czyli fornir wytwarzany ze zmian chorobowych (narośli i zmian rakowych) oraz zbliznowaceń powstających po mechanicznych uszkodzeniach pnia drzewa. Czeczota powstaje na rożnych gatunkach drzew, w tym między innymi na brzozach, topolach, jaworach, klonach i dębach.
Fornir czeczotowy stał się niezwykle popularny już w I połowie XIX wieku, czyli w czasach Biedermeieru. Obecnie jest poszukiwanym przez znawców i koneserów surowcem do wykończenia frontów i blatów meblowych, a także mebli jachtowych czy desek rozdzielczych w drogich modelach aut. Drewno lite czeczotowe wykorzystuje się też do produkcji elementów toczonych, w tym rożnego typu uchwytów, rękojeści i gałek.
Sztuka wyboru drewna
Na końcowy efekt, czyli wygląd gotowych wyrobów z drewna, wielki wpływ ma umiejętność wyboru materiału. Pamiętając o tym, że nie ma drewna idealnego, warto dołożyć starań, aby wybrać jak najlepszy surowiec. Niewielka liczba sęków, prosty przebieg słojów, brak zauważalnych przebarwień oraz głębokich uszkodzeń mechanicznych – to cechy dobrej jakości surowca. Ich wpływ jest bardzo konkretny, na przykład harmonijne ułożenie słojów, zapewni większą stabilność wymiarową gotowych wyrobów. W przypadku zakupu tarcicy, kluczowe są także: odpowiednia wilgotność oraz sposób przechowywania i ewentualnej konserwacji (zabezpieczającej przed szkodnikami oraz rozwojem grzybów).
Wybór odpowiedniego drewna i umiejętność rozpoznania jego wad jest sztuką, która wymaga lat praktyki i doświadczenia. Dlatego warto korzystać usług renomowanych fachowców i nie kierować się wyłącznie ceną materiału.
