Nie wszystkie karty z historii polskiego designu zostały już odsłonięte. Ostatnie lata to w polskim designie czas powrotów w wielkim stylu. Najciekawsze projekty z okresu PRL-u, jeszcze do niedawna nieznane szerszej publiczności, dzisiaj są wdrażane do seryjnej produkcji. Ich popularność nie słabnie i oby trwała tak, jak przetrwała pamięć o tym, co wydawało się zapomniane. Chociaż boom na ikony polskiego wzornictwa trwa od wielu lat, to rok 2020 zapisze się jako wyjątkowy. W lutym br., podczas targów „Meble Polska”, na stoisku firmy Fameg światło dzienne ujrzała reedycja fotela Tulipan, projektu prof. Teresy Kruszewskiej. Marka Vzór, która reaktywowała fotel RM58, zaprojektowany przez prof. Romana Modzelewskiego, postanowiła w tym roku wyprodukować limitowaną edycję miniatur tego kultowego mebla. To również rok, w którym Politura wprowadza do produkcji krzesło Byk i fotele H64 projektu prof. Edmunda Homy.
Niekiedy aż trudno uwierzyć, że niektóre z tych ikon zostały zaprojektowane w latach 50., 60. czy 70., a nawet 80. ubiegłego wieku. Nie dziwi więc niesłabnące zainteresowanie meblami z PRL-u. To zasługa m.in. takich firm, jak Fameg, nowymodel.org, Politura, Vzór czy 366 Concept. Dzięki nim świat może dzisiaj podziwiać projekty Teresy Kruszewskiej, Rajmunda Teofila Hałasa, Edmunda Homy, Janusza Różańskiego, Romualda Ferensa, Romana Modzelewskiego i Józefa Chierowskiego. Wszystko wskazuje na to, że ten poczet wybitnych wprowadzanych do produkcji dzieł polskich projektantów będzie się w najbliższych latach powiększał i na rynku pojawią się kolejne reedycje. Póki co, warto bliżej poznać te już dostępne i ich twórców.
ARTYSTA, KTÓRY WYPRZEDZAŁ CZASY
Urodzony w 1912 r., w Łoździejach na Litwie, Roman Modzelewski był mocno związany z Akademią Sztuk Pięknych w Łodzi od momentu jej powstania. Od 1952 r. do 1963 r. pełnił funkcję rektora ASP. Na uczelni pracował do lat 80., a jako projektant chętnie eksperymentował z nowymi materiałami. Od sklejki przeszedł do eksperymentów z tworzywami sztucznymi, a to przełożyło się na najwybitniejsze projekty w dorobku twórcy. Tworzywa sztuczne wykorzystywał do projektowania foteli, wśród których sławę zyskał szczególnie jeden model – RM58. Oryginał stworzony w 1958 r. wzbudził zachwyt samego Le Corbusiera. Fotel znalazł się również w zbiorach prestiżowego londyńskiego Victoria & Albert Museum, w cenionej na całym świecie kolekcji designu.
Niestety w PRL-u nie trafił do masowej produkcji. Dopiero firma Vzór udowodniła, że można realizować interesujące pomysły i respektować prawa autorskie, wprowadzając fotel RM58 do produkcji seryjnej w 2012 r. Dzięki nieużywanej dotąd w polskim przemyśle meblarskim technologii rotoformowania, odtworzono historyczny model w dwóch wersjach wykończenia: wersji matowej, z siedziskiem z polietylenu barwionego w masie i wersji classic, z siedziskiem z polietylenu lakierowanego na wysoki połysk. Co istotne – firma Vzór zaproponowała również nową, współczesną gamę kolorystyczną, specjalnie dobraną w porozumieniu z dysponentem autorskich praw osobistych– wdową po Romanie Modzelewskim –Werą Modzelewską.
POLITURA I TRZECH WIELKICH KLASYKÓW
Politura to kolejna firma, która podjęła się promowania polskiego wzornictwa na świecie, stawiając sobie za cel odkrywanie i wprowadzanie do produkcji ikon polskiego designu, a także edukację odbiorców poza granicami kraju w zakresie powojennego projektowania i historii przemysłu meblarskiego w Polsce. Marka wprowadziła już do produkcji meble trzech wybitnych projektantów, aktywnie działających w latach 50., 60. i 70., a nawet 80. – Edmunda Homy, Janusza Różańskiego i Romualda Ferensa.
Edmund Homa
Edmund Homa mawiał, że: dobre krzesło to dzieło wieloletnich prób i błędów. Ta sentencja idealnie wpisuje się w jego sposób myślenia. Jestem zbyt skromnym człowiekiem, by nazywać się artystą. Ja jestem projektantem mebli – mówił o sobie. Z całą pewnością można go uznać za jednego z pionierów wzornictwa przemysłowego w Polsce. Profesor Edmund Homa dużą część życia poświęcił pracy w roli nauczyciela akademickiego, przez 44 lata pracował w Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku.
W 1967 r. powstał projekt krzesła GFM-106, często nazywanego „Pająkiem”, a przez niektórych określanego kwintesencją jego twórczości projektowej. Przez wiele lat skrywany był w ciemnościach magazynu. Musiało minąć niemal pół wieku zanim przedstawiciele marki Politura zaproponowali profesorowi wdrożenie modelu do produkcji, a ten, pod pewnymi warunkami, zgodził się na to. Szerszej publiczności nowe krzesło – H106 – zademonstrowano na targach imm cologne w 2016 r.
Janusz Różański
Twórcom marki Politura zależy na tym, by pokazać światu, jak największą rzeszę projektantów mebli związanych z Poznaniem. Jednych z nich był urodzony w Poznaniu w 1921 r. Janusz Różański. W stolicy Wielkopolski ukończył on Wydział Architektury Wnętrz w PWSSP i już rok później związał się ze Zjednoczeniem Przemysłu Meblarskiego. Uznawany za artystę niezwykle wszechstronnego, o bogatym dorobku, całe swoje życie związał z Poznaniem i tam zmarł w wieku 93 lat. Zestaw R-1378 zaprojektowany przez Janusza Różańskiego w 1962 r. nigdy nie był wytwarzany seryjnie. Ten stan rzeczy zmienił się dopiero w 2016 r.
Romuald Ferens
Kolejny twórca, którego projekty zdecydowała się wprowadzić do produkcji Politura, to urodzony w 1934 r. we Lwowie Romuald Ferens. W 1953 r. rozpoczął on studia na Wydziale Technologii Drewna w Poznaniu. Od 1957 r. pracował w Lubawskiej Fabryce Mebli, następnie w Biurze Konstrukcyjno-Technologicznym Przemysłu Terenowego w Poznaniu, a po jego likwidacji w Związku Spółdzielni Meblarskich. Zaprojektowane przez Romualda Ferensa w 1980 r. krzesło Lotos zostało jeszcze w tym samym roku zgłoszone do konkursu na najlepszy mebel w ramach Targów w Bazylei. Komisję zachwyciły kształt i innowacyjny mechanizm składania, przypominające kwitnący kwiat lotosu. Mimo iż projekt zdobył główną nagrodę, to krzesło nigdy nie było produkowane seryjnie. Po niemal 40 latach do produkcji wprowadziła je Politura.
PROFESOR HAŁAS I JEGO OTWARTY UMYSŁ
31 maja minęło 95 lat od narodzin innego wybitnego projektanta – profesora Rajmunda Teofila Hałasa. W latach 1975-1978 pełnił funkcję dziekana Wydziału Projektowania Plastycznego ASP w Warszawie. Następnie od 1978 r. do 1981 był dziekanem Wydziału Architektury Wnętrz i Wzornictwa Przemysłowego ASP w Warszawie. Na tej samej uczelni, w latach 1981-1984, sprawował funkcję prorektora do spraw artystyczno-badawczych. Od 1991 do 1992 r. był kierownikiem Katedry Wzornictwa Przemysłowego i Pracowni Designu Inspirującego w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu, od 2010 r. funkcjonującej jako Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu. To właśnie ta uczelnia wydała w 2017 r. monografię „Novum nie jest grzeszne. Rajmund T. Hałas. Twórca – pedagog – człowiek”. Profesor był wybitnym dydaktykiem i miał wpływ na kilka pokoleń projektantów. Do jego słynnych uczniów należą m.in. Tomasz Augustyniak, Dorota Koziara, Katarzyna Laskowska czy Ryszard Mańczak.
Regał o zmiennych wysokościach, który zaprojektował w 1959 r., został wdrożony do produkcji przez nowymodel.org. w 2014 r. Niestety Rajmund Teofil Hałas tej chwili nie doczekał, zmarł 4 listopada 2008 r. w Poznaniu.
TULIPAN ROZKWITA NA NOWO
Ostatni co do kolejności, ale nie co do znaczenia, wdrożony w tym roku do produkcji, projekt fotela Tulipan, swoją premierę miał na targach Meble Polska na stoiku firmy Fameg. 6 czerwca minęło 6 lat od śmierci jego twórczyni, jednej z najważniejszych postaci polskiego wzornictwa, wybitnej projektantki wnętrz i mebli – prof. Teresy Kruszewskiej.
Zawsze podkreślała ona, że kluczową rolę w kształtowaniu jej postawy projektowej odegrał Jan Kurzątkowski. To właśnie u niego w pracowni zaczynała studia, a później została asystentką. Za jego namową dołączyła do Spółdzielni Artystów „Ład”. Wtedy powstały kultowe obecnie krzesło Muszelka (1956) czy zestawy mebli do aranżacji mieszkań powstającego „Osiedla Młodych”. Jednym z ważnych etapów jej twórczości było projektowanie dla dzieci. Równolegle powstawały nowatorskie projekty mebli dla dorosłych, m.in. fotel Tulipan w 1973 r. Poświęciła się również pracy dydaktycznej. Od roku 1955 była zatrudniona na warszawskiej ASP, kolejno jako asystent, docent i profesor – kierownik Pracowni Projektowania Mebli na Wydziale Architektury Wnętrz.
TO, CO UŚPIŁ PRL, OBUDZIŁ XXI W.
Potrzeba było czasu, pasji i zaangażowania wielu osób, by Polacy zaczęli dostrzegać, że mieliśmy w kraju wielu wybitnych projektantów, którzy pozostawili po sobie wartościowe projekty mebli. Pokolenia, które nie pamiętają PRL-u, a znają ten okres tylko z historii, opowieści i filmów, patrzą na przeszłość inaczej i wybierają z niej to, co najciekawsze. Z nieskrywaną fascynacją sięgają po klasyki polskiego wzornictwa, odkrywając je na nowo.
Dziękujemy za udostępnienie materiałów zdjęciowych:
Vzór www.vzor.com
Politura www.politura-berlin.de/politura-pl
Fameg fameg.pl
Nowymodel.org www.nowymodel.org.
Dziękujemy Magdalenie Fornal za udostępnienie nam wnętrza do wykonania sesji zdjęciowej www.magdafornalwnetrza.pl
